Yeşil satın alma veya yeşil tedarik kavramı, insan sağlığına ve doğaya daha az zararlı olan, çevresel hasar etkisi azaltılmış ürünlerin satın alınmasını ifade eder. Yeşil satın alma, sürdürülebilir malzemelerin kullanımının yanı sıra sürdürülebilirliği destekleyen uygulamaları, etkili kaynak kullanımını ve üretim süreçlerini kapsar.

Yeşil Satın Alma Politikası (GPP)

Yeşil Satın Alma Politikası, tedarik zinciri ve satın alma ile ilgili politikalarda, stratejilerde ve eylemlerde çevresel kaygıları ele almaktadır. Şirketler veya kamu kurumları yeşil satın alma politikaları ile, çevre ve insan sağlığı üzerindeki etkileri dikkate alan malzeme, ürün ve hizmetlerin satın alınmasına rehberlik edecek stratejiler oluşturabilirler.

Yeşil satın alma politikası; çevresel, sosyal ve finansal olmak üzere üç alanda da performansı artırmayı amaçlayan üçlü alt çizgi çerçevesini (TBL) kapsar. Böylece bu politikalar, şirketlerin hem iç işleyişine (ör. ofis malzemeleri ve ekipmanı, kaynak tüketimi) hem de mal ve hizmetlerinin üretimine (ör. şirket ürünlerinde kullanılan malzemeler) uygulanabilir.

Yeşil Satın Almanın Önemi

Yeşil satın alma, şirket sürdürülebilirliğinin sağlanmasında kritik rol oynar. Bunun başlıca sebebi; paydaşlar ve tedarikçiler arasındaki bağlantıyı temsil etmesidir. Yeşil satın almanın gelişmekte olan ülkelerde KOBİ’ler üzerindeki etkisini analiz eden bir araştırmaya göre* yeşil satın alma rekabet gücünün, çevre, toplum ve KOBİ’lerin ekonomik performansı üzerinde olumlu etkisi vardır. Bu nedenle, gelişmekte olan ülkelerdeki küçük ve orta ölçekli işletmeler, performanslarını olumlu yönde etkileyeceği için yeşil kaynakların geliştirilmesine ve uygulanmasına dikkat etmelidir.

Yeşil tedarik uygulamalarının şirketlere sağladığı başlıca faydalar; kaynak ve operasyon verimliliği, risklerin azaltılması, paydaşların katılımı, mevzuatlara uygunluk olarak sıralanabilmektedir.

Yeşil Satın Almayı Etkileyen Pazar ve Düzenleyici Faktörler

Son yıllarda, işletmelerin sürdürülebilir satın alma uygulamalarını benimsemesi konusunda birçok piyasa ve düzenleme itici güç olmaktadır.

Müşteri talebi

İtici güçlerden başlıcası müşteri talebidir. Günümüz tüketicileri, kullandıkları ürün ve hizmetlerin çevresel ve sosyal etkileri konusunda giderek daha fazla endişe duymakta ve değerlerine uygun işletmelerden satın almayı tercih etmektedir. Ernst & Young Parthenon Geleceğin Tüketici Endeksi’ne göre, küresel tüketicilerin %43’ü çevreye fayda sağlayan kuruluşlardan satın almak istemektedir.

Yasal Uyumluluk

Diğer bir pazar faktörü, mevzuatlara uyum sağlama gerekliliğidir. Dünyanın dört bir yanında hükümetler, karbon emisyonlarını azaltmayı ve sürdürülebilirliği teşvik etmeyi amaçlayan mevzuat ve düzenlemeler belirlemektedir. Sınırda Karbon Düzenlemesi ve Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlaması Direktifi gibi standartlar, emisyonları azaltılması konusunda yönetmelikler yayınlanmaktadır. Yaptırımlar ve para cezaları ile karşılaşmak istemeyen işletmeler, yönetmeliklere uymak için sürdürülebilirlik ve yeşil satın alma hususlarını dikkate almaktadır.

Dikkat edilmesi gereken bir diğer düzenleme ise, sera gazı kapsam 3 emisyonlarının açıklanmasıdır.  Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (IFRS), Uluslararası Sürdürülebilirlik Standartları Kurulu (ISSB)’nin kapsam 3 emisyon açıklamalarının zorunlu olacağını onayladığını duyurmuştur. Dolayısıyla, işletmelerin ana emisyon kaynağı olan kapsam 3 emisyonlarının belirlenmesi ve azaltılması tedarik süreçlerinde önemli yere sahiptir.

Maaliyet Tasarrufu

Yeşil satın almanın önemli bir pazar itici gücü, maliyet tasarrufu sağlamasıdır. İşletmeler, sürdürülebilir satın alma uygulamalarını benimseyerek enerji tüketimini, atıkları ve su kullanımını azaltarak uzun vadede maliyet tasarrufu sağlayabilmektedirler.

Kurumsal Sosyal Sorumluluk

Son olarak, kurumsal sosyal sorumluluk (KSS) işletmeler için giderek daha önemli hale gelmektedir. Hem müşteri beklentilerinin karşılanması hem de marka itibarının korunması için kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine yönelimler artmaktadır. Sürdürülebilir satın alma uygulamalarını benimsemek, kurumsal sosyal sorumluluğun önemli bir yönünü tamamlayarak, işletmelerin müşteri güveni oluşturmasına fayda sağlamaktadır.

* Ivanova, Tetyana. (2020). Management of Green Procurement in Small and Medium-Sized Manufacturing Enterprises in Developing Economies. Amfiteatru Economic. 22. 121. 10.24818/EA/2020/53/121.